Việc đào tạo nguồn nhân lực để phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp tại tỉnh Lâm Đồng

VIỆC ĐÀO TẠO NGUỒN NHÂN LỰC ĐỂ PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP, TIỂU THỦ CÔNG NGHIỆP TẠI TỈNH LÂM ĐỒNG

                                                                       ThS. Đào Thị Hiếu

Giảng viên Trường Đại học Đà Lạt

Tóm tắt: Trong giai đoạn 2010 - 2020, tỉnh Lâm Đồng đã có những nỗ lực rất lớn trong quá trình đào tạo nguồn nhân lực. Phần lớn người lao động sau khi đào tạo xong đã có được việc làm ổn định, cải thiện sinh kế và nâng cao chất lượng cuộc sống của bản thân và gia đình. Người lao động đã được tuyển dụng vào trong các doanh nghiệp, được doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm và có nhiều người lao động tích cực chủ động tự tạo việc làm nhờ có kiến thức, kỹ năng thông qua quá trình đào tạo nghề. Điều đó đã làm cho bức tranh phát triển về kinh tế - xã hội của các địa phương trong tỉnh Lâm Đồng có sự thay đổi, góp phần quan trọng trong việc thực hiện các mục tiêu của chương trình xây dựng nông thôn mới.

Từ khóa: Lao động, thị trường lao động, công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp.

1. Đặt vấn đề

Nguồn nhân lực là yếu tố quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội. Khi muốn phát triển kinh tế - xã hội thì cần phải đầu tư vào đào tạo nguồn nhân lực hơn nữa. Người lao động sẽ được trải qua quá trình đào tạo về kiến thức, kỹ năng và rèn luyện thái độ để đáp ứng được nhu cầu thị trường lao động. Với mục tiêu phát triển vùng nông thôn một cách toàn diện, ngày 27 tháng 11 năm 2009, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020”. Trên cơ sở đó, tỉnh Lâm Đồng đã triển khai hoạt động đào tạo nguồn nhân lực phát triển khu vực nông thôn trong đó bao gồm cả về lĩnh vực công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp. Đối với tỉnh Lâm Đồng đã xác định rằng công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp có vai trò quan trọng trong tiến trình phát triển kinh tế - xã hội nên đã ban hành Nghị quyết 03-NQ/TU ngày 10 tháng 05 năm 2011 để cụ thể hóa các hoạt động phát triển về công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp của tỉnh.

Trong giai đoạn 2010 - 2020, việc đào tạo nguồn lực thông qua Đề án “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020” đã có nhiều thành tựu nổi bật, đặc biệt là trong giai đoạn 2010 - 2015. Phần lớn người lao động sau khi trải qua quá trình đào tạo đã có việc làm ổn định, thu nhập cao và đặc biệt là có cơ hội phát huy những nghề mà bản thân họ yêu thích. Đối với các nghề dệt may, công nghệ ô tô, cơ khí, công nghệ thông tin, thủ công mỹ nghệ thì tỷ lệ người có việc làm sau đào tạo rất cao. Điều này không chỉ cải thiện sinh kế của các hộ gia đình mà còn góp phần trong chương trình xây dựng nông thôn mới tại các địa phương trong tỉnh. Đặc biệt là Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Lâm Đồng lần thứ XI nhiệm kỳ 2020 - 2025 đã đề ra các chỉ tiêu cụ thể là: tốc độ tăng trưởng GRDP bình quân đạt 7-8% trong đó khu vực nông lâm thủy tăng 4,5–5%; khu vực công nghiệp - xây dựng tăng 9,5-11%; khu vực dịch vụ tăng 8–9%. Về cơ cấu kinh tế: đến năm 2025, khu vực nông lâm thủy chiếm tỷ lệ 35–36,5%; khu vực công nghiệp - xây dựng chiếm tỷ lệ 22–23,5%; khu vực dịch vụ chiếm tỷ lệ 42-43,5%. Như vậy, việc tập trung đào tạo nguồn lực để đạt được mục tiêu trong phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp là rất cần thiết. Trong các yếu tố để phát triển nhanh và bền vững của doanh nghiệp, của nền kinh tế thì nguồn nhân lực con người là yếu tố cơ bản nhất. Bởi lẽ khi đã có trình độ văn hóa kỹ thuật, nghiệp vụ cao, tay nghề vững sẽ là một yếu tố quyết định để tạo ra phương pháp công nghệ hiện đại. Nguồn nhân lực này vừa là người sáng tạo, vừa là người sử dụng các phương tiện, phương pháp công nghệ để đạt được lợi ích kinh tế cao nhất cho xã hội, cho doanh nghiệp và chính bản thân họ. 

Trong bài viết “Việc đào tạo nguồn nhân lực để phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp tại tỉnh Lâm Đồng” tác giả sẽ tập trung phân tích về thực trạng đào tạo nguồn nhân lực và đề xuất các giải pháp nhằm góp phần phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp tại tỉnh Lâm Đồng.

2. Số liệu và phương pháp

Phương pháp sử dụng trong bài viết này là phân tích tài liệu thứ cấp. Số liệu trong bài viết là từ nguồn dữ liệu về phần đào tạo nguồn nhân lực trong Báo cáo Tổng kết Đề án “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020” tỉnh Lâm Đồng theo Quyết định số 1956/QĐ-TTG ngày 27 tháng 11 năm 2009 của Thủ tướng Chính phủ. Ngoài ra, tác giả còn sử dụng phương pháp so sánh nhằm làm rõ bức tranh về hoạt động đào tạo nguồn nhân lực để phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp của tỉnh Lâm Đồng.

3. Thực trạng đào tạo nguồn nhân lực để phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp tại tỉnh Lâm Đồng

Về hoạt động công nghiệp, tỉnh Lâm Đồng phổ biến với các ngành khai khoáng (khai thác cát, đá, sỏi, cao lanh…); ngành công nghiệp chế biến, chế tạo; sản xuất phân phối điện, khí đốt, nước nóng hơi nước và điều hòa không khí; ngành cung cấp nước, hoạt động quản lý và xử lý rác thải, nước thải. Chính vì vậy, hoạt động đào tạo nguồn nhân lực để phục vụ hoạt động phát triển ngành công nghiệp của tỉnh Lâm Đồng cũng sẽ xoay quanh việc đáp ứng nhu cầu lao động trong những ngành đó.

Để triển khai Đề án “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020” tỉnh Lâm Đồng theo Quyết định số 1956/QĐ-TTG, tỉnh đã tổ chức hoạt động tuyên truyền, tư vấn học nghề và việc làm đối với lao động nông thôn đã đạt được nhiều thành tựu. Đồng thời, tỉnh đã triển khai việc điều tra nhu cầu học nghề của 6.000 hộ nông dân tại 44 thôn thuộc 12 xã của 12 huyện, thành phố; 51% hộ dân nông thôn có nhu cầu học nghề với 52 nghề.

Từ kết quả ở biểu đồ 1 đã cho thấy lao động nông thôn có nhu cầu học nghề phục vụ sản xuất nông nghiệp chiếm tỷ lệ cao nhất 58%; nhu cầu học nghề công nghiệp, xây dựng chiếm tỷ lệ cao hơn so với nghề dịch vụ (25% so với 17%). Trong Báo cáo Sơ kết 5 năm thực hiện Nghị quyết số 03-NQ/TU của Tỉnh ủy về đẩy mạnh phát triển công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp giai đoạn 2011 - 2015 đã cho thấy Đề án dạy nghề cho lao động nông thôn đã đào tạo được 6.500 học viên trong nghề mây tre đan, dệt len, móc len, thêu tay, may công nghiệp, sửa chữa cơ khí, điện dân dụng, gò hàn, sửa chữa máy nông nghiệp... Sau khi người học được đào tạo nghề thì đã có tới 87% người có việc làm đúng với nghề đào tạo. Bên cạnh đó, việc đào tạo nghề phục vụ sản xuất công nghiệp tại 37/53 đơn vị dạy nghề. Từ năm 2011 - 2015, có 45.677 học viên tốt nghiệp ở trình độ cao đẳng nghề, trung cấp nghề và sơ cấp nghề. Các nghề được đào tạo là dệt may, công nghệ ô tô, cơ khí, công nghệ thông tin, thủ công mỹ nghệ. Đối với những người sau khi đào tạo ở trình độ này đã có 85% có việc làm sau khi tốt nghiệp. Đồng thời, trong khoảng 29.460 lao động được giải quyết việc làm trong 01 năm thì thanh niên chiếm 70%; xuất khẩu bình quân 600 lao động/năm. Đặc biệt là lao động thất nghiệp theo hàng năm giảm dần, đến cuối năm 2015 còn dưới 2%. Từ đó cho thấy rằng nguồn nhân lực được đào tạo trong giai đoạn 2011 - 2015 chiếm tỷ lệ cũng khá cao và đã đáp ứng được nhu cầu thị trường lao động.

Ngoài ra, tỉnh đã triển khai thí điểm và nhân rộng các mô hình dạy nghề cho lao động. Cụ thể là trong giai đoạn 2010 - 2015: huyện Đơn Dương đã thực hiện 01 mô hình dạy nghề nông nghiệp, 01 mô hình dạy nghề phi nông nghiệp, 01 mô hình dạy nghề cho người dân tộc thiểu số. Số lượng lớp đã mở là 76 lớp với 1.955 học viên tham gia học (người dân tộc thiểu số chiếm 55%). Một số nghề đã tổ chức đào tạo cho lao động nông thôn là: trồng trọt, chăn nuôi - thú y, sửa chữa máy nông nghiệp, sửa chữa xe máy, móc len… Một bộ phận lao động sau khi đào tạo xong đã tham gia làm việc trong Công ty Apollo, Công ty Hasfarm… Tại huyện Bảo Lâm và Bảo Lộc có mô hình liên kết với các cơ sở sản xuất tranh thêu tay để dạy nghề - nhận hàng gia công tại nhà; đan mây tre tại các huyện phía Nam, dệt móc len tại Lâm Hà, Bảo Lộc, Di Linh, Lạc Dương. Đặc biệt là trong các mô hình đó có vai trò của doanh nghiệp trong việc sử dụng nguồn nhân lực, liên kết giữa sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Chính vì vậy, điều này đã trở thành động lực lớn khiến cho người lao động muốn được tham gia các khóa đào tạo nghề và phát triển nghề sau khi được đào tạo xong.

Trong hoạt động tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy nghề đối với các cơ sở dạy nghề công lập của Đề án “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020” đã cho thấy việc đầu tư trang thiết bị vào nhóm ngành công nghiệp, xây dựng đầu tư cho 09 nghề, nhóm nghề. Cụ thể là sửa chữa xe máy; hàn, cơ khí; thiết bị động lực; điện dân dụng; điện tử dân dụng; điện công nghiệp; xây lát, ốp gạch đá; may công nghiệp; dệt len. Bên cạnh đó, việc đầu tư này tuân thủ theo nguyên tắc là không trùng lắp giữa các trung tâm cùng khu vực, để một trung tâm đảm nhận dạy một số nghề tại nhiều huyện nhằm phát huy hiệu quả trang thiết bị, giáo viên... Các nghề thủ công như may, thêu, dệt len, móc len, đan mây tre thì khuyến khích các trung tâm liên kết, xã hội hóa, không sử dụng ngân sách để mua sắm trang thiết bị. Điều này cho thấy rằng các địa phương trong tỉnh Lâm Đồng đã có sự đầu tư vào trang thiết bị nhằm phục vụ hoạt động đào tạo nguồn nhân lực cho công nghiệp. Mặt khác, đối với nghề thủ công thì lại chủ yếu là khuyến khích sự liên kết, xã hội hóa và chưa có được nguồn lực tài chính đầu tư vào nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động đào tạo nghề. Bởi vì, hoạt động đào tạo nghề muốn hiệu quả thì cần phải có một tiến trình chuẩn bị tốt về đội ngũ giảng dạy, truyền nghề cũng như trang thiết bị đầy đủ, phù hợp để nâng cao hiệu quả đào tạo nghề thủ công.

Ngoài ra, hoạt động phát triển chương trình đào tạo, giáo trình dạy nghề; phát triển giáo viên, cán bộ quản lý dạy nghề; hỗ trợ lao động nông thôn học nghề cũng đã đạt được những thành tựu quan trọng.